เช้าวันนี้(12 ก.พ. 63) พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี พร้อมคณะ เดินทางไปติดตามการบริหารจัดการน้ำและการพัฒนาหนองเล็งทราย โดยมี ดร.ทองเปลว กองจันทร์ อธิบดีกรมชลประทานนายสัญญา แสงพุ่มพงษ์ ผู้ทรงคุณวุฒิด้านวิศวกรรมชลประทาน(ด้านบำรุงรักษา) นายสุพิศ พิทักษ์ธรรม ผู้อำนวยการสำนักเครื่องจักรกล กรมชลประทานและผู้เกี่ยวข้องร่วมให้การต้อนรับ และบรรยายสรุปผลการดำเนินงาน ณ บริเวณพื้นที่หนองเล็งทราย ต.ศรีถ้อย อ.แม่ใจ จ.พะเยา
ดร.ทองเปลว กองจันทร์ อธิบดีกรมชลประทาน เปิดเผยว่า หนองเล็งทราย เป็นแอ่งน้ำขนาดใหญ่ เป็นพื้นที่ นสล.(หนังสือสำคัญสำหรับที่หลวง) เนื้อที่ประมาณ 5,563 ไร่ มีพื้นที่รับน้ำ 200 ตารางกิโลเมตร ปัจจุบันมีความจุเก็บกักที่ 5 ล้านลูกบาศก์เมตร(ล้าน ลบ.ม.) ตั้งอยู่ใจกลางของอำเภอแม่ใจ มีพื้นที่ครอบคลุมมากถึง 5 ตำบล จากทั้งหมด 6 ตำบลของอำเภอแม่ใจ ราษฎรได้อาศัยแหล่งน้ำนี้ ในการประกอบอาชีพประมง และเลี้ยงสัตว์ กล่าวได้ว่าหนองเล็งทรายเปรียบเสมือนหัวใจของชาวอำเภอแม่ใจเลยก็ว่าได้ ทั้งนี้ หนองเล็งทราย ยังถือได้ว่าเป็นระบบนิเวศน้ำจืดที่เป็นน้ำนิ่ง ทำให้มีสภาพตื้นเขินเป็นส่วนมาก พื้นที่ส่วนใหญ่น้ำจะท่วมในฤดูฝน บางส่วนน้ำท่วมตลอดปี มีการพบนกอย่างน้อย 56 ชนิด เป็นนกน้ำ 26 ชนิด นกประจำถิ่น 37 ชนิด และนกอพยพ 19 ชนิด และยังมีการพบปลาในหนองน้ำอย่างน้อย 24 ชนิด รวมไปถึงยังมีพันธุ์พืชน้ำขึ้นปกคลุมอย่างหนาแน่น มีป่าพรุกระจายอยู่กลางหนอง ในพรุมีไคร้เป็นพืชหลัก จึงเป็นแหล่งอาหารชั้นดีของนกและสัตว์ต่างๆรอบหนอง
ปัจจุบันสภาพของหนองเล็งทราย มีสภาพตื้นเขิน สาเหตุเกิดจากตะกอนดินที่ไหลมาจากลำห้วยต่างๆ ที่ไหลลงสู่หนองเล็งทราย ทำให้หนองเล็งทรายมีความตื้นเขินไม่สามารถเก็บกักน้ำได้อย่างเต็มศักยภาพในฤดูฝน ปริมาณปลาและสัตว์น้ำลดลง เนื่องจากไม่มีแหล่งที่เหมาะสมในการขยายพันธุ์ รวมทั้งปลาจากกว๊านพะเยา และแม่น้ำอิง ไม่สามารถว่ายน้ำขึ้นมาวางไข่ได้ ประกอบกับมีการบุกรุกหนองเล็งทรายเพื่อประโยชน์ส่วนตัว รวมไปถึงโครงการพัฒนาหนองเล็งทราย ที่มีการขุดลอก การทำคันดินรอบ ๆ หนองเพื่อสร้างสถานที่ท่องเที่ยว และวางท่อคอนกรีตเพื่อเป็นทางน้ำ ส่งผลให้ระบบนิเวศตามธรรมชาติถูกทำลาย และกั้นเส้นทางการไหลของน้ำตามธรรมชาติ อีกทั้งยังมีการทำประมง ด้วยการสร้างเฝือกหรือดักไซบริเวณทางน้ำ(ท่อน้ำเข้า)ทำให้การอพยพของสัตว์น้ำเป็นไปได้น้อยมาก นอกจากนี้ พื้นที่ตอนบนของหนองเล็งทราย ในเขตตำบลป่าแฝก และตำบลบ้านเหล่า มีการตัดเขตพื้นที่หนองตามแนวขอบถนน ทำให้พื้นที่บางส่วนของหนองเล็งทรายอยู่นอกคูรอบหนอง เปิดโอกาสให้มีการคุกคามพื้นที่หนองน้ำได้มากขึ้น รวมไปถึงการใช้ยาและสารเคมี ในการปลูกข้าว การปลูกผักสวนครัว น้ำทิ้งจากชุมชน การเลี้ยงสัตว์บริเวณหนองเล็งทราย ทั้งหมดย่อมส่งผลต่อคุณภาพของน้ำประปาด้วย
ปัจจุบันมีการจัดการน้ำและการดูแลบำรุงรักษาโดยการใช้ประโยชน์จากหนองเล็งทราย เป็นแหล่งน้ำดิบในการผลิตน้ำประปาเพื่ออุปโภคบริโภค ปีละประมาณ 720,000 ลบ.ม. หรือเฉลี่ยเดือนละประมาณ60,000 ลบ.ม. และยังมีพื้นที่การเกษตรรอบหนองเล็งทรายอีกประมาณ 10,000 ไร่ ที่ใช้น้ำจากหนองน้ำแห่งนี้
สำหรับแนวทางในการพัฒนาหนองเล็งทรายโครงการชลประทานพะเยา ได้วางแนวทางในการพัฒนาและปรับปรุงพื้นที่หนองเล็งทราย โดยการเพิ่มประสิทธิภาพการกักเก็บน้ำ(ฝาย คสล.เดิม) โดยก่อสร้างฝายพับได้ เพื่อให้สามารถเก็บกักน้ำได้เพิ่มมากขึ้น มีการปรับปรุงและฟื้นฟูร่องน้ำเดิม ให้มีขนาดกว้าง 100 เมตร ยาว 11 กิโลเมตร รวมทั้งฟื้นฟูแก้มลิง พร้อมอาคารประกอบพื้นที่ประมาณ 200 ไร่ หากดำเนินการแล้วเสร็จ จะสามารถเพิ่มปริมาณน้ำในหนองเล็งทรายได้กว่า 20 ล้าน ลบ.ม. มีพื้นที่ได้รับประโยชน์ประมาณ 10,000 ไร่ อีกทั้งยังเป็นการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศ ช่วยสร้างรายได้ให้กับคนในชุมชน
